کد مطلب:224211 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:144
راهنمای موزه آستان قدس رضوی
مشاهده ی موزه ها نه تنها برای مشاهده كنندگان یك سرگرمی مفید روحی است بلكه از آن ها جهت شناسائی مدارج تمدنی یك قوم نیز استفاده می كنند و چون اغلب برای ناظرین یك حال تنبه از دیدن آثار گران بهای گذشتگان روی می دهد بدین جهت تنی چند از دانشمندان متخصص در امور موزه داری اخیرا به این فكر افتادند كه برای حفظ و بقای صلح جهانی باید از وجود موزه ها استفاده نمود. این دانشمندان حتی بر آن نشده اند تا بنیان موزه ای بزرگ از تمدن بین المللی و جهانی را بریزند باشد كه برای حفظ صیانت آثار نفیس و منحصر به فرد هر قوم و ملتی هم كه شده حس نفرت و انزجار از كشتار و ویرانی در اشخاص شدت یابد چون بدین ترتیب هم كه شده شاید از جنگ های خانمانسوز جلوگیری به عمل آید زیرا كمتر كسی است كه موزه ای را ببیند و به فكر تحولات و تغییرات چندین هزار ساله ی كشور سازنده آن اشیاء نیفتد.
روش های جدید موزه داری بر این اساس قرار دارد كه حتی الامكان تأثیر عمیق تری در تفكرات بینندگان بنماید. می گویند همه كس قادر به خواندن نیست ولی همه می توانند ببینند و از مشاهدات خود برخوردار گردند، بنابراین بیشتر اشخاصی كه در كشور ما تاریخ نخوانده اند و از تحولات متوالی و تغییرات پیاپی كه در این سرزمین روی داده و بالنتیجه گاهی باعث پیشرفت تمدن و زمانی موجب انحطاط و سقوط بوده است بی خبرند می توانند از تماشای موزه بهره ی فراوان ببرند اینجا است كه یك موزه دار قابل با اطلاعات دقیقی كه دارد می تواند به سهولت با تنظیم آثار یك موزه از مصنوعات و یادگارهای دوران های بسیار قدیم گرفته تا آثار مربوط به زمان حاضر با توجه و تحقیق در حوادث تاریخی آثار تمدنی هر دوره را برای استفاده ی بیننده دقیقا به معرض نمایش بگذارد.
معمولا تصور می كنند آرایش و تنظیم موزه كاری بس آسان می باشد لیكن مهارت و تخصص متصدی موزه در این است كه تدبیری بیندیشد تا در مدتی كم كه بیننده آثار موزه را تحت بررسی قرار می دهد حداكثر استفاده را بنماید.
[ صفحه 242]
با این حساب كه گردش یك دور موزه نه تنها موجب ملال و خستگی او نشود بلكه از هر حیث به دیدن و فراگرفتن كه منظور و هدف اصلی است از خود ذوق و شوق هم نشان دهد.
با این تفصیل می توان پی برد كه مشكلات كار موزه دار زیاد است وی ناگزیر است برای حصول این نتایج به وسایلی از قبیل برچسب، نور، رنگ آمیزی، قفسه بندی و طرز چیدن اشیاء متوسل گردد.
تفصیل هر یك از این روش ها و ابتكاراتی كه جزء فن موزه داران جدید است از حوصله ی مقال ما خارج است فقط برای مثال یادآور می شویم كه صدها اثرات بر «برچسب» تنها مرتب است. لابد خوانندگان تعجب خواهند كرد برچسبی كه ساده ترین وسیله برای وصف و معرفی یك شیئی می باشد چگونه ممكن است برای آن خصوصیاتی در نظر گرفت؟ اما نكته جالب در همین است كه یك موزه دار باید ببیند نخست چه مشخصاتی در برچسب قید گردد؟ چگونه باید آن را قرار داد كه مورد توجه واقع شده طرف را راغب كند كه متن آن را تماما بخواند یا اندازه آن چقدر باشد؟ چه تناسبی با اصل شیئی داشته باشد تا جنبه ی زیباشناسی آن محفوظ بماند؟ چه باید كرد كه یك برچسب جامع تمام نكات مربوط به خواص شیئی بوده و در عین حال مطلب آن زیاد نباشد و موجبات ملال بیننده را فراهم نكند؟ پاسخ تمام این پرسش ها بر می گردد به اطلاعات جامعی كه یك نفر موزه دار باید دارا باشد.
اینك با ذكر این مقدمه كه برای روشن شدن ذهن خوانندگان كمال ضرورت را داشت به اصل موضوع می پردازیم:
موزه ی آستان قدس رضوی از تأسیساتی است كه از حیث مشخصات مذكور و اختصاصات دیگری كه ذكر آن ها در این مختصر مقدور نیست - اگر در قاره ی آسیایی مانند نباشد جزء موزه های درجه ی اول خاورمیانه به شمار می رود و ما در جای خود از اهمیت آن سخن خواهیم گفت.
فكر ایجاد ساختمانی مخصوص جهت موزه ی آستان قدس رضوی در این دوره كه توجه خاص به احیای آثار باستان و صنایع ملی ایران داشتند صورت عملی به خود گرفت و در دوره ی نیابت تولیت پاكروان نقشه ی آن وسیله آقای آندره گدار مدیر كل فنی سابق باستان شناسی ترسیم گردید.
بعد از ظهر روز یكشنبه 14 آذر 1316 مراسم نصب نخستین سنگ بنا با تشریفاتی خاص در محل معمول گردید و متن نوشته ی این سنگ موجود است
[ صفحه 243]
البته متن این سنگ نشانه حب نفس شاهان و عمالشان می باشد و خیال می كردند كه می توانند با این نوع كارها مردم را به خودشان متوجه كنند غافل از آن كه مردم مسلمان ایران و خصوصا زائران حضرت رضا علیه السلام حق را از باطل تشخیص می دهند.
ساختمان موزه كه مساحت زیربنای آن بالغ بر 1024 [1] متر مربع می باشد در همان سال آغاز گردید. روكاری این ساختمان معظم كه تماما با بتون مسلح و تیرآهن بنیان شده است از سنگ مرمر سماقی و یشم نما كه در كارخانه ی مخصوص آستان قدس صیقلی و تراش گردیده است به انجام رسیده و انصافا می توان گفت تناسب و زیبندگی آن از هر حیث رعایت شده كف سالن ها و اطاق ها و پله ها و راهرو و غیره از مرمرهای نفیس خراسان فرش شده است.
ساختمان موزه مجموعا از سه طبقه تشكیل یافته و شامل 15 سالن است. قسمت های زیرزمین برای انبار و مخزن و طبقات وسط و بالا اختصاص به موزه داده شده بعدا در قسمتی از ساختمان طبقه ی بالا كتابخانه آستان قدس هم دائر گردیده است.
نمایش اشیاء با وضع فعلی نتیجه اهتمام و مساعی مرحوم دكتر مهدی بهرامی مدیر وقت موزه ی ایران باستان است كه بنابر اعتقاد خاورشناسان بزرگ مانند پروفسور پوپ و پروفسور كونل و پروفسور زاره و دیگران مطالعاتش در رشته صنایع اسلامی در جهان بی مانند بوده و فقید مزبور را از مفاخر علمی ایران به شمار آورده اند. مرحوم دكتر بهرامی از سال 1318 سه نوبت به خراسان آمد و با كوشش شبانه روزی خود موفق به انجام این كار دشوار گردید و در 22 / 9 سال 1324 عملیات مربوط به نمایش گذاردن اشیاء موزه خاتمه یافت و افتتاح رسمی از آن به عمل آمد.
روش های جدید موزه داری بر این اساس قرار دارد كه حتی الامكان تأثیر عمیق تری در تفكرات بینندگان بنماید. می گویند همه كس قادر به خواندن نیست ولی همه می توانند ببینند و از مشاهدات خود برخوردار گردند، بنابراین بیشتر اشخاصی كه در كشور ما تاریخ نخوانده اند و از تحولات متوالی و تغییرات پیاپی كه در این سرزمین روی داده و بالنتیجه گاهی باعث پیشرفت تمدن و زمانی موجب انحطاط و سقوط بوده است بی خبرند می توانند از تماشای موزه بهره ی فراوان ببرند اینجا است كه یك موزه دار قابل با اطلاعات دقیقی كه دارد می تواند به سهولت با تنظیم آثار یك موزه از مصنوعات و یادگارهای دوران های بسیار قدیم گرفته تا آثار مربوط به زمان حاضر با توجه و تحقیق در حوادث تاریخی آثار تمدنی هر دوره را برای استفاده ی بیننده دقیقا به معرض نمایش بگذارد.
معمولا تصور می كنند آرایش و تنظیم موزه كاری بس آسان می باشد لیكن مهارت و تخصص متصدی موزه در این است كه تدبیری بیندیشد تا در مدتی كم كه بیننده آثار موزه را تحت بررسی قرار می دهد حداكثر استفاده را بنماید.
[ صفحه 242]
با این حساب كه گردش یك دور موزه نه تنها موجب ملال و خستگی او نشود بلكه از هر حیث به دیدن و فراگرفتن كه منظور و هدف اصلی است از خود ذوق و شوق هم نشان دهد.
با این تفصیل می توان پی برد كه مشكلات كار موزه دار زیاد است وی ناگزیر است برای حصول این نتایج به وسایلی از قبیل برچسب، نور، رنگ آمیزی، قفسه بندی و طرز چیدن اشیاء متوسل گردد.
تفصیل هر یك از این روش ها و ابتكاراتی كه جزء فن موزه داران جدید است از حوصله ی مقال ما خارج است فقط برای مثال یادآور می شویم كه صدها اثرات بر «برچسب» تنها مرتب است. لابد خوانندگان تعجب خواهند كرد برچسبی كه ساده ترین وسیله برای وصف و معرفی یك شیئی می باشد چگونه ممكن است برای آن خصوصیاتی در نظر گرفت؟ اما نكته جالب در همین است كه یك موزه دار باید ببیند نخست چه مشخصاتی در برچسب قید گردد؟ چگونه باید آن را قرار داد كه مورد توجه واقع شده طرف را راغب كند كه متن آن را تماما بخواند یا اندازه آن چقدر باشد؟ چه تناسبی با اصل شیئی داشته باشد تا جنبه ی زیباشناسی آن محفوظ بماند؟ چه باید كرد كه یك برچسب جامع تمام نكات مربوط به خواص شیئی بوده و در عین حال مطلب آن زیاد نباشد و موجبات ملال بیننده را فراهم نكند؟ پاسخ تمام این پرسش ها بر می گردد به اطلاعات جامعی كه یك نفر موزه دار باید دارا باشد.
اینك با ذكر این مقدمه كه برای روشن شدن ذهن خوانندگان كمال ضرورت را داشت به اصل موضوع می پردازیم:
موزه ی آستان قدس رضوی از تأسیساتی است كه از حیث مشخصات مذكور و اختصاصات دیگری كه ذكر آن ها در این مختصر مقدور نیست - اگر در قاره ی آسیایی مانند نباشد جزء موزه های درجه ی اول خاورمیانه به شمار می رود و ما در جای خود از اهمیت آن سخن خواهیم گفت.
فكر ایجاد ساختمانی مخصوص جهت موزه ی آستان قدس رضوی در این دوره كه توجه خاص به احیای آثار باستان و صنایع ملی ایران داشتند صورت عملی به خود گرفت و در دوره ی نیابت تولیت پاكروان نقشه ی آن وسیله آقای آندره گدار مدیر كل فنی سابق باستان شناسی ترسیم گردید.
بعد از ظهر روز یكشنبه 14 آذر 1316 مراسم نصب نخستین سنگ بنا با تشریفاتی خاص در محل معمول گردید و متن نوشته ی این سنگ موجود است
[ صفحه 243]
البته متن این سنگ نشانه حب نفس شاهان و عمالشان می باشد و خیال می كردند كه می توانند با این نوع كارها مردم را به خودشان متوجه كنند غافل از آن كه مردم مسلمان ایران و خصوصا زائران حضرت رضا علیه السلام حق را از باطل تشخیص می دهند.
ساختمان موزه كه مساحت زیربنای آن بالغ بر 1024 [1] متر مربع می باشد در همان سال آغاز گردید. روكاری این ساختمان معظم كه تماما با بتون مسلح و تیرآهن بنیان شده است از سنگ مرمر سماقی و یشم نما كه در كارخانه ی مخصوص آستان قدس صیقلی و تراش گردیده است به انجام رسیده و انصافا می توان گفت تناسب و زیبندگی آن از هر حیث رعایت شده كف سالن ها و اطاق ها و پله ها و راهرو و غیره از مرمرهای نفیس خراسان فرش شده است.
ساختمان موزه مجموعا از سه طبقه تشكیل یافته و شامل 15 سالن است. قسمت های زیرزمین برای انبار و مخزن و طبقات وسط و بالا اختصاص به موزه داده شده بعدا در قسمتی از ساختمان طبقه ی بالا كتابخانه آستان قدس هم دائر گردیده است.
نمایش اشیاء با وضع فعلی نتیجه اهتمام و مساعی مرحوم دكتر مهدی بهرامی مدیر وقت موزه ی ایران باستان است كه بنابر اعتقاد خاورشناسان بزرگ مانند پروفسور پوپ و پروفسور كونل و پروفسور زاره و دیگران مطالعاتش در رشته صنایع اسلامی در جهان بی مانند بوده و فقید مزبور را از مفاخر علمی ایران به شمار آورده اند. مرحوم دكتر بهرامی از سال 1318 سه نوبت به خراسان آمد و با كوشش شبانه روزی خود موفق به انجام این كار دشوار گردید و در 22 / 9 سال 1324 عملیات مربوط به نمایش گذاردن اشیاء موزه خاتمه یافت و افتتاح رسمی از آن به عمل آمد.
[1] محل كتابخانه و موزه و تالار تشريفات به اضافه مقبره شيخ بهائي در محوطه اي بنيان شده كه مساحت آن بالغ بر 5700 متر مربع مي شود از اين مقدار 452 متر به تالار تشريفات و 138 متر به مقبره ي شيخ بهائي اختصاص داده شده است. كه شرح حالش جداگانه نوشته شده است.